Achtergrond Odensehuis concept
In de Deense stad Odense formeerde zich bijna
twintig jaar geleden een groep mensen bestaande uit personen met dementie en
hun mantelzorgers. Hun gemeenschappelijke doel was het creëren van een inloop-,
advies-, en ontmoetingscentrum voor mensen die zich in dezelfde situatie
bevonden als zij. In 2000 openden de deuren van dit centrum en zochten peers
elkaar op om op informele wijze en in een ongedwongen setting elkaar van advies
en ondersteuning te voorzien. Het centrum draait tot op de dag van vandaag nog
op dezelfde principes en op de inzet van peers en vrijwilligers in combinatie
met een beroepskracht.
Vijf jaar na het openen van dit centrum in
Odense formeerde zich in Nederland een groep mensen vanuit hun
gemeenschappelijke visie op de zorg voor personen met dementie. Zij brachten
een bezoek aan het centrum. Verbluft door haar doeltreffendheid en resultaten
besloten zij in de vorm van een werkgroep de levensvatbaarheid van eenzelfde
concept in Nederland te onderzoeken. In 2008 openden zij in Amsterdam de deuren
van een inloop-, advies-, en ontmoetingscentrum en vernoemden het naar het
voorbeeld dat zij in Denemarken vonden; het Odensehuis. Tien jaar later telt
Nederland ruim 20 Odensehuizen. Dit type niet gereguleerde ondersteuning voor
personen met dementie en hun mantelzorgers blijkt een gevoelige snaar te raken
en een gat te dichten in het aanbod van reguliere en gereguleerde zorg.
Visie Odensehuis de Linde Delft
Het Odensehuis de Linde is een laagdrempelig
inloophuis voor mensen met beginnende dementie en hun naasten. Zowel voor mensen met
een Nederlandse achtergrond als met een migratieachtergrond. Maar ook voor een ieder die van betekenis wil
zijn in de levens van deze individuen en deel wil
uitmaken van de sociale groep die binnen de muren van het Odensehuis de Linde
zal ontstaan. Wij zouden in deze context liever een verbastering van het woord ‘inloophuis’
introduceren en van een ‘inloopthuis’ spreken. Het Odensehuis de Linde is in de
kern allereerst een thuis. Niet simpelweg omdat wij willen dat onze doelgroep
zich hier thuis gaat voelen, maar omdat ze hier van dezelfde vrijheid,
vrijblijvendheid, veiligheid, vertrouwdheid en verantwoordelijkheid moeten
kunnen genieten als thuis.
Het is een plek waar mensen leven. Niet alleen
recreëren, maar vooral ook creëren. In andere woorden, de mensen met dementie, de mantelzorgers en
iedereen die zich bij hen aansluit maken zich het Odensehuis eigen. De term ‘ownership’ loopt dan ook als rode draad
door alle facetten van het concept heen.
Zij zijn niet slechts bezoekers,
zij zijn onderdeel van het huis. Sterker nog, de vorm en inhoud van het
Odensehuis is het gezamenlijke product van deze groep mensen. Zij zijn namelijk
degenen die de dagelijkse activiteiten initiëren en mede organiseren. Daarnaast
verzorgen zij het reilen en zeilen van het huis, en geven het huis kleur. Deze
kleur kan over de jaren in nuance verschillen, want het Odensehuis verandert
met haar bezetting mee.
De nadruk op inclusie
maakt dat in het Odensehuis de Linde vooral zal worden gekeken naar wat mensen met dementie wél kunnen. Inclusie baant zodoende de weg tot
empowerment. Het is een doeltreffende uitwerking van een
bottom-up organisatie. Juist vanwege deze bottom-up structuur vindt het
Odensehuis altijd de best passende aansluiting op waar haar doelgroep behoefte
aan heeft. De deelnemers worden enkel aangevuld met vrijwilligers en stagiaires
en ondersteund door een coördinator.
Het Odensehuis de Linde is tijdens
openingstijden vrij in te lopen en het doel van een bezoek is tevens vrij te
bepalen door degene die binnenloopt. Een kop koffie kan het begin en eindpunt
zijn van een bezoek. Misschien ook de gitaar in de woonkamer, of het
tuingereedschap in het rommelhok. Maar bijvoorbeeld net zo goed de wekelijkse geschiedenis-,
Tai Chi-, of schilderles met docent, een oppervlakkig babbeltje of deelname aan
de lotgenotengroep. De deelnemer schuift aan en bepaalt zelf voor hoe lang. De autonomie, het voeren van de eigen regie, van de mens met dementie is
een essentiële kernwaarde in het Odensehuisconcept. Het waarborgen van deze
autonomie zorgt ervoor dat individuen hun waardigheid behouden en stimuleert de
deelnemer tot initiatief en handelen. Zo vrijblijvend als het Odensehuis is, zo
ondersteunend is het net zo goed: wanneer het besef van dagen en tijd vervaagt
zal men een fervent bezoeker van de wekelijkse geschiedenisles een belletje
geven voordat de les begint.
Perspectief
Het Odensehuisconcept biedt met dit format een
antwoord op een uiterst wezenlijk probleem van mensen met dementie en hun
mantelzorgers. Een probleem waarop de reguliere-, en professionele zorg nog
geen antwoord heeft kunnen formuleren. Te midden van de ontwrichting die
dementie in het leven creëert is perspectief hetgeen waar deze individuen naar
op zoek zijn. Een hernieuwd perspectief. Het deelnemen aan het Odensehuis, en
de ownership die daar onlosmakelijk mee verbonden is, geeft de deelnemer de gelegenheid op
een vrijblijvende en gelijkwaardige manier tot het creëren van een nieuw
perspectief.
Psychosociale ondersteuning
De deelnemers krijgen niet alleen op deze manier de gelegeneheid voor het hervinden van het eigen perspectief. Dankzij het
open karakter van het Odensehuis en haar niet gereguleerde bottom-up structuur
voelen zij ook de ruimte om een rol te spelen in de zoektocht naar perspectief
van andere deelnemers. Van peer tot peer, van lotgenoot tot lotgenoot, bieden
zij elkaar psychosociale ondersteuning en hulp.
Het besef van ownership van het eigen
perspectief begint bij ownership van de ziekte dementie. In het
Odensehuisconcept is nadrukkelijk een focus ingebouwd op het leren accepteren
van de ziekteverschijnselen van deze hersenziekte, zodat er ruimte ontstaat
voor een andere manier van leven. De coördinator brengt hierin structuur door
het opzetten van wekelijkse lotgenoten groepen waaraan de personen met dementie
en mantelzorgers afzonderlijk van elkaar kunnen deelnemen. Een ander interessant
middel dat het Odensehuis de Linde wil inzetten is het creëren van een ‘levensverhaal’.
Kennis en advies
Naast de psychosociale ondersteuning die zij
elkaar geven staan de deelnemers ook voor elkaar klaar met kennis en advies.
Zij zijn immers stuk voor stuk ervaringsdeskundigen. Iedere
persoon met dementie en iedere mantelzorger heeft het wiel zelf opnieuw moeten
uitvinden. Met het aanbreken van elke nieuwe fase van de ziekte steeds weer
opnieuw.
De schat aan kennis die een Odensehuis
herbergt is dan ook enorm. Het Odensehuis de Linde zal zodoende als kennis-, en
adviescentrum fungeren voor Delft. De coördinator brengt
hierin structuur door het aanleggen van een dementiebibliotheek, het organiseren
van themabijeenkomsten, trainingen, voorlichtingsactiviteiten en het uitnodigen
van kenners vanuit diverse disciplines.
Respijtzorg
Een onopzettelijk uitvloeisel van de opzet en
praktijk van het Odensehuis de Linde is dat er automatisch een natuurlijke vorm
van respijtzorg ontstaat. De tijd die een persoon met dementie individueel
doorbrengt bij het Odensehuis, is tijd waarin de mantelzorger niet hoeft te
zorgen en kan gebruiken om weer op krachten te komen. Op de lange termijn zijn
dit soort momenten onmisbaar bij een nationaal zorgplan waarin van personen met
dementie gevraagd wordt zolang mogelijk thuis te blijven wonen.
Andersom is het Odensehuis de Linde ook een
plek waar mantelzorgers individueel tijd door kunnen brengen. Niet als
mantelzorger, maar als zelfstandig persoon met eigen wensen en behoeften.
Emancipatie
Alle Odensehuizen tezamen streven een
gemeenschappelijk doel na, namelijk emancipatie:
het creëren van een volwaardige plaats in de samenleving voor personen met
dementie. De emancipatie die op individueel niveau wordt bereikt in de
afzonderlijke Odensehuizen, creëert op landelijk niveau een beweging die het
maatschappelijke taboe rondom dementie doorbreekt. Pas als dit taboe wordt
doorbroken en het algemene publiek doordrongen raakt van wat de hersenziekte
dementie wel is en vooral ook niet is, kunnen personen met dementie een rijkere
rol in onze samenleving vervullen.
Odensehuis de Linde Delft is een stichting.
Het bestuur bestaat momenteel uit:
Voorzitter: De heer H. de Baat
Secretaris/penningmeester: De heer R. van Klaveren
Initiatiefneemsters: Mevrouw A. van der Drift en Mevrouw A. Julien